De impact van de bouwsector op de CO₂-uitstoot

De bouwsector is verantwoordelijk voor ongeveer 39% van de wereldwijde CO₂-uitstoot als gevolg van zowel operationele emissies (het energieverbruik van gebouwen tijdens hun levensduur) als de uitstoot die gepaard gaat met de productie en bouw van materialen, oftewel embodied carbon (World Green Building Council, 2019). Terwijl operationele emissies afnemen door energie-efficiënte gebouwen, blijven de embodied carbon-emissies grotendeels onveranderd.

Het verminderen van de CO₂-uitstoot in de bouw vereist een systematische aanpak, waarbij zowel processen als materialen worden geoptimaliseerd. In dit artikel bespreken we de belangrijkste bronnen van CO₂-uitstoot tijdens bouwwerkzaamheden en presenteren we strategieën om deze emissies drastisch te reduceren. 

Belangrijkste bronnen van CO₂-uitstoot in de bouw

De uitstoot bij bouwwerkzaamheden komt voornamelijk van de volgende bronnen: 

Materialenproductie (embodied carbon)

De productie van materialen zoals beton, staal en baksteen is verantwoordelijk voor een groot deel van de CO₂-uitstoot. Cementproductie alleen al draagt bij aan ongeveer 8% van de wereldwijde CO₂-uitstoot (Andrew, 2018). Dit komt doordat het productieproces van cement veel energie vereist en chemische reacties veroorzaakt die CO₂ vrijmaken. 

Daarnaast zijn ook staal en aluminium energie-intensieve materialen die bijdragen aan de uitstoot. 

Bouwlogistiek en transport (embodied carbon)

Het transport van bouwmaterialen naar de bouwplaats veroorzaakt aanzienlijke emissies. Dit geldt met name voor zware materialen zoals beton en staal. Transport speelt een grotere rol in de uitstoot bij internationale projecten of bij gebruik van materialen uit afgelegen regio’s.

Bouwactiviteiten op locatie

Tijdens bouwwerkzaamheden worden machines en voertuigen ingezet die draaien op fossiele brandstoffen. Denk hierbij aan graafmachines, hijskranen en cementmixers. De uitstoot van deze machines maakt gemiddeld 10-25% uit van de totale CO₂-uitstoot tijdens een bouwproject (Akbarnezhad & Xiao, 2017). 

Strategieën om CO₂-uitstoot in de bouwsector te verminderen

Materialen met lage CO₂-uitstoot gebruiken

Een van de meest effectieve manieren om de CO₂-voetafdruk van bouwprojecten te verminderen, is door de gebruikte materialen te vervangen door laag-CO₂-materialen. Enkele veelbelovende oplossingen zijn: 

Gebruik van biobased materialen zoals hout, bamboe en hennep. Hout is een CO₂-neutraal materiaal dat tijdens de groei CO₂ absorbeert. Het gebruik van hout kan de embodied carbon met meer dan 50% verminderen in vergelijking met betonconstructies (Geng & Sarkis, 2021). 
Cementalternatieven zoals geopolymeren en koolstofarme cementmengsels kunnen de CO₂-uitstoot van beton aanzienlijk verminderen. Innovaties zoals CO₂-injectie in beton (CarbonCure-technologie) binden CO₂ aan het beton tijdens de productie, waardoor de netto-uitstoot daalt. 

Circulair bouwen

Circulair bouwen richt zich op het minimaliseren van verspilling door gebruik te maken van gerecyclede materialen en het ontwerpen van gebouwen die aan het einde van hun levensduur gedemonteerd kunnen worden. Volgens onderzoek van Chatham House (2018) kan circulair bouwen de CO₂-uitstoot van materialen met 20-30% verminderen.

Enkele strategieën voor circulair bouwen zijn:

Hergebruik van bouwmaterialen zoals staal, baksteen en hout.
Modulaire bouwmethoden waarbij delen van gebouwen prefab worden geproduceerd en eenvoudig hergebruikt kunnen worden.

Elektrificatie van bouwmachines

Een groot deel van de CO₂-uitstoot tijdens bouwwerkzaamheden komt van machines die op diesel draaien. Door machines te elektrificeren en op hernieuwbare energiebronnen te laten werken, kan de uitstoot aanzienlijk worden teruggedrongen. 

Voorbeelden van elektrische bouwmachines zijn: 

Elektrische graafmachines (bijv. Caterpillar’s elektrische graafmachine 320 ZE). 
Elektrische hijskranen en bulldozers. 

Volgens onderzoek van **McKinsey & Company (2020)** kan elektrificatie van bouwmachines leiden tot een uitstootreductie van **60-90%** afhankelijk van de hernieuwbare energiemix. 

Optimaliseren van bouwlogistiek

Efficiënte bouwlogistiek kan de uitstoot van transport aanzienlijk verminderen. Dit kan door: 

Het gebruik van lokale materialen om lange transportafstanden te vermijden. 
Digitalisering van de bouwplaats om transportbewegingen te minimaliseren en efficiënter te plannen. 
Gebruik van alternatieve transportmiddelen zoals elektrische vrachtwagens of transport via spoor. 

Duurzaam ontwerp en levenscyclusanalyse (LCA)

Duurzaam ontwerpen betekent dat de CO₂-impact van een gebouw vanaf de eerste ontwerpfase wordt geminimaliseerd. Dit kan worden bereikt door gebruik te maken van **levenscyclusanalyse (LCA) om de totale uitstoot van een gebouw te berekenen en te optimaliseren.

Volgens EN 15978, de Europese norm voor LCA in de bouwsector, kan een systematische levenscyclusanalyse helpen om de totale embodied carbon van gebouwen met tot 40% te verminderen (Dixit et al., 2012).

Innovatieve technologieën om CO₂-uitstoot te reduceren

Carbon capture and storage (CCS)

Carbon capture-technologieën kunnen worden toegepast bij cementfabrieken om CO₂ direct op te vangen voordat het in de atmosfeer terechtkomt. 

CO₂-negatieve materialen

Innovaties zoals biochar en mycelium-gebaseerde bouwmaterialen zijn in opkomst als CO₂-negatieve bouwmaterialen. Deze materialen slaan koolstof op in plaats van het uit te stoten.

Conclusie

De bouwsector speelt een cruciale rol in de wereldwijde uitstoot van CO₂. Door het gebruik van duurzame materialen, elektrificatie van bouwmachines, optimalisatie van logistiek en toepassing van circulaire bouwstrategieën kan de CO₂-uitstoot aanzienlijk worden verminderd.

Om de transitie naar een koolstofarme bouwsector te versnellen, is samenwerking tussen beleidsmakers, ingenieurs en bouwbedrijven essentieel. Alleen door gezamenlijk in te zetten op innovatie en verduurzaming kan de bouwsector bijdragen aan het behalen van de klimaatdoelstellingen van Parijs 2050.

Bronnenlijst

World Green Building Council. (2019). Bringing Embodied Carbon Upfront.
Andrew, R. M. (2018). Global CO₂ emissions from cement production. Earth System Science Data.
Geng, Y., & Sarkis, J. (2021). Sustainable Construction Practices.
Chatham House. (2018). Making Concrete Change: Innovation in Low-carbon Cement and Concrete.
Dixit, M. K., et al. (2012). Life cycle assessment of buildings: A review. Sustainable Cities and Society.
McKinsey & Company. (2020). Decarbonizing the Construction Industry.